2023 yılının ilk aylarından itibaren piyasa üzerindeki baskıyı giderek yükselten ve her türlü döviz talebi yaratacak işleme yönelik kısıtlamalar getiren Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), yeni ekonomi yönetimiyle birlikte piyasalara ‘serbestlik’ mesajları veriyor.
Ancak bu gece Resmi Gazete’de yayımlanan yeni kısıtlamalar, bankalarda döviz hesabı olan milyonlarca vatandaşta büyük bir paniğe yol açtı.
BANKADA 1 DOLARI BİLE OLANLARI İLGİLENDİRİYOR
21 Aralık 2021 tarihinde ani kur artışlarının önüne geçmek amacıyla çıkarılan Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulaması, 14 Mayıs seçimlerinden önce kur şokunu engellemek amacıyla çıkarılan teşvik uygulamaları ile önlenemez bir hale dönüştü.
Uygulamada bulunan toplam paranın 3 trilyon 400 milyar lirayı aşması, yeni ekonomi yönetimini acil bir tasfiye planına mecbur bırakırken, aylardır atılan adımlar bu gece verilen kararla farklı bir boyuta evrildi.
27 Ekim 2023 tarihli mevduat verilerini paylaşan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), tasfiye adımlarının ardından yalnızca Ekim ayında KKM havuzundan sırasıyla 75, 73, 86 ve 62 milyar liranın azaldığını belirtirken, bu gece alınan döviz hesaplarına yönelik karar ile piyasadan rekor seviyede bir likidite çıkışı gerçekleşecek.
BANKALARDAN ÇIKAN PARA 1 TRİLYONU GEÇTİ
İlk olarak 21 Temmuz tarihli kararı ile tasfiye operasyonuna start veren Merkez Bankası, KKM hesapları için bankalara getirdiği yüzde 15 zorunlu karşılık kararı ile piyasalardan 472 milyar lira likidite çıkışına yol açmıştı.
Bu kararı 14 Eylül tarihinde söz konusu orana 10 puan ekleme yapılması takip ederken, 230 milyar liralık çekilmeyle birlikte toplam likidite çıkışı 702 milyar liraya ulaştı.
Dün gece alınan kararda ise çift yönlü bir sınırlamaya gidildi. TCMB bir yandan 6 aya kadar vadeli KKM’ler için zorunlu karşılık oranını yüzde 30, 6 aydan düşük vadeli KKM’ler içinse yüzde 10’a yükseltirken, bir yandan da bankalarda yabancı para türü olarak tutulan bakiyeler için yüzde 4’e varacak TL zorunlu karşılığı getirdi.
TUTULAN HER DOLAR İÇİN ZORUNLU KARŞILIK ÖDENECEK
Bir başka deyişle bankalar, döviz tevdiat hesaplarında tutulan her 100 dolar için, 4 dolara denk düşecek Türk lirası kaynağı ayırmak zorunda kalacak. Bu karar ile birlikte bankalardan Merkez Bankası’na yönelik 348 milyar liralık bir çıkışın daha yaşanması bekleniyor.
2 Kasım tarihli bu hamle ile birlikte 21 Temmuz sonrasında piyasalardan çekilmiş likidite miktarı 1 trilyon 50 milyar liraya ulaşmış olacak.
Bankalar, geçmiş dönemde politika faizinin daha düşük olması nedeniyle ucuza borçlandıkları Türk lirasını, Merkez Bankası’na geri vererek potansiyel karlarından vazgeçmek zorunda bırakılıyor.
Elde edecekleri net kar oranında düşüş yaşanmamasını isteyen bankacılık sektörü, yüksek likidite çekilmelerinin telafisini ise kredili ürünlere yapılan ek faizler ile telafi ediyor. Bir başka deyişle TCMB’nin kısıtlamaları, ihtiyaç kredisi, ticari kredi ve benzer ürünlerde kullanıcıya sunulacak faiz oranını yukarı çekiyor.
DÖVİZDEN DÖNÜŞÜMLÜ KKM’LER İÇİN YENİ KISITLAMALAR YOLDA
Öte yandan bu güne kadar KKM üzerinden yürütülen dolar hamlelerinin ilk kez döviz tevdiat hesaplarına yönelmesi, yakın gelecekte dövizden dönüşümlü KKM’ler için de bazı sınırlamalara gidilebileceği yorumlarına neden oldu.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan, her fırsatta serbest piyasa kurallarına uyduklarını ve regülasyonlardan kaçındıklarını ifade etse de, atılan adımlar piyasaların ensesinde boza pişirilmeye devam edeceğini gösteriyor.
DOLAR/TL PARİTESİ İÇİN TEHLİKE ÇANLARI ÇALIYOR
Özellikle KKM tarafında yaşanan 400 milyarı geçen erime, şu ana kadar aşamalı bir tasfiye süreci izlenmesi nedeniyle kur tarafında bir şok etkisi yaratmadı. Ancak Türkiye’de ve özellikle Orta Doğu’da yaşanacak yeni krizler ya da mevcut krizlerin giderek büyüyen bir hale dönüşmesi, Türkiye ekonomisinde geçmiş yıllarda yaşananlara benzer bir kur şokunu tetikleyebilir.
KKM’de erime devam ediyor olsa da, havuzda biriken paranın hala 110 milyar dolara yakın olması, bu denli yüksek bir meblağın ani çıkışlar halinde yeni bir dolar/TL krizine yol açabileceği uyarılarına neden olmakta.
MEVDUAT FAİZLERİNİ YÜKSELTEBİLİR
Alınan bu karar, piyasadaki fazla likiditeden büyük bir bölümünü Merkez Bankası’na çekeceği için, bankalar, TCMB’den tekrar fonlama talep etmek durumunda kalacak.
Böylece BİST repo faizi politika faizinin üzerinde hareketler sergileyecek. Bu değişiklik ise bankaların mevduat faizlerini yeniden yukarı çekmesine yol açabilir.
